خانه های تاریخی قم

خانه حضرت امام خمینی (ره)

خانه حضرت امام خمینی (ره ) در شهر قم، ساختمان دو اشکوبه ( طبقه ) و بسیار ساده ای است که از زیرزمین  و طبقه همکف تشکیل شده است. حیاط ساختمان در قسمت جنوبی قرار گرفته و در شمال، شرق و غرب آن فضاهای سرپوشیده قرار دارد. استقرار فضاها به گونه ای است که پلکان میانی، ساختمان را به دو بخش بیرونی از سمت شرق و اندرونی درسمت غرب تقسیم می کند. تالار سمت شرق محل سخنرانی حضرت امام ( ره ) در دهه های گذشته بود.

 

 

از شواهد ساختمانی ومعماری بنا پیدا است که تاریخ ساخت آن به اوایل سده حاضر باز می گردد. بنا درحدود سال 1335 شمسی توسط حضرت امام خمینی ( ره ) خریداری و تا سال 1343 توسط معظم له مورد استفاده بوده است.

روزانه بازدید کنندگان فراوانی از سراسر جهان به عنوان یادمان تبرک شده از سوی حضرت امام خمینی (ره)، از این بنا بازدید می کنند. همچنین مراسم مذهبى در مناسبت هاى مختلف در آن برگزار مى شود.

 

خانه ملا صدرا (حکیم باشی)

خانه ملا صدرا در کهک ، یادگاری بازمانده از دوران سکونت این حکیم در قم است . خانه ملاصدرا در منتهی الیه غرب روستای کهک در محله چال حمام واقع است و پیرامون آن را خانه های روستایی با بافت معماری مناطق گرمسیری احاطه کرده اند. پلان اصلی بنا شبستانی است چلیپایی (چهار صفه ) که گرداگرد آن را در چهار گوشه ، طبقه همکف واول ، حجره ها و اتاق هایی در بر گرفته اند.

متأسفانه قسمت اعظم بنا تخریب شده و از هشت اتاق پیرامون شبستان تنها یک اتاق باقی مانده است . دو اتاق دیگر طی تعمیرات سال 1377 شمسی بازسازی شد.

کاربندی و تزئینات گچبری خانه ملاصدرا - کهک (دروه صفوی)

تزیینات بنا شامل گچبری شبه سجاده ای و مشبک های گچی در نورگیرهاست . در شرق خانه قنات نسبتاً پرآبی وجود دارد که جزیی از مجموعه خانه ملا صدرا محسوب می شود.

 

خانه حاج قلی خان (ساختمان شماره یک اداره میراث فرهنگی)

خانه زند کنار خانه حاج قلی خانقرار دارد. بنای این عمارت از اواخر دوره قاجار به جای مانده است، اما اتاق ها و فضاهای جنوبی که قدیمی ترین بخش بنا است ، قدمتی بیش از 120 سال دارند . خانه حاج قلی خان در محله چهار مردان قرار دارد. ورودی بنا شامل سردری کوتاه با طاق قوسی رومی آجری است که از پاگرد شش ضلعی (هشتی) و دالان جبهه شمالی به حیاط مرکزی (میانسرا) ارتباط می یابد. شاخص‌ترین بخش خانه، پنج دری جبهه شرقی است. بادگیرهای دوگانه که به زیرزمین شاه نشین مرتبط می‌شوند، ستون های سنگی با سرستون ها و پایه ستون های ایوان شمالی و شرقی از خصوصیات بارز بنا می باشد. در این خانه تاریخی بخشی از اداره میراث فرهنگی قم مستقر شده است .

خانه حاج علی خان زند (ساختمان شماره دو اداره میراث فرهنگی)

خانه حاج علی خان زند درمرکز بافت قدیمی شهر قم معروف به محله " چهار مردان " در کوچه " گذرقلعه " قرار دارد . با توجه به فرم و مصالح به کار رفته ، ساختمان متعلق به اواخر قاجار یعنی حدود 130 سال پیش است . ورودی بنا شامل سر در کوتاه با نمای روکار آجری و بندکشی است که در قسمت پیشانی ، اشکال هندسی و تزیینات نازک کاری دارد و از طریق دالانی در جبهه جنوبی به حیاط مرکزی ( میانسرا) ارتباط می یابد.

 

 

این عمارت شامل سه بخش است . شاه نشین تابستانی با بادگیر منفرد که به زیرزمین راه دارد و در جبهه شرقی واقع است . شاه نشین زمستانی که فضای بیشتری را در بر می گیرد و در جبهه شمال واقع شده و بخش سوم ، مخصوص خدمه که در جبهه غربی جای دارد.

 

 

بنا دارای ستون ها ی سنگی با سرستون تزیینی در ایوان شمالی وشرقی وآجر کاری در درهای چوبی است . خانه زند درسال 1379 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید ودر اختیار میراث فرهنگی استان قم قرار گرفت و در سال 1380 مرمت اساسی شد.

خانه آیت اله العظمی بروجردی

موقعیت فعلی :

منزل آیت الله بروجردی در استان قم، شهرستان قم، خیابان آذر، کوچه تکیه آقا سید حسن واقع شده است.

 

تاریخچه بنا:

با توجه به کتیبه کاشی کاری منصوب در سردر ورودی بنا متعلق به سال 1312 هجری قمری است.

ورودی بنا شامل سردری کوتاه با کتیبه کاشی کاری و آجر برری است که از طریق پاگرد چهارضلعی (اصطلاحاً هشتی و دالان جبه شرقی به حیاط مرکزی (میانسرا)) ارتباط می یابد. این بنا برای شخصی به نام مرحوم سید علی اکبر بلور فروش تاجر معروف قمی به سال 1312 ه.ق ساخته شده است. بعد از آمدن حاج عبدالکریم حائری یزدی مؤسس حوزه علمیه به قم ایشان به مدت 5/7 سال در این منزل اسکان یافتند. سپس با آمدن حضرت آیت الله بروجردی به قم در سال 1324 به مدت 15 سال (تا زمان فوت) در این منزل به صورت مستأجر اقامت یافتند تا اینکه در سال 1339 ه.ق حاج مهدی صبوحی بانی مسجد مهدیه و بیمارستان مهدیه تهران این منزل را از آقای بلور فروش برای مرحوم بروجردی خریدند. آیت الله بروجردی مالکیت بنا را ثلث مال قرار دادند. که عوائد آن صرف عزاداری سیدالشهداء شود. این بنا متشکل از دو بخش بیرونی و اندرونی متعلق به زندگی خصوصی آقا بروجردی بوده است. کل مساحت بنا 1200 متر مربع است که 400 متر مربع آن زیربنا است. علاوه بر سرویس های بهداشتی این منزل در مجموع دارای 7 اتاق است که 2 تای آنها نسبتاً بزرگ و مابقی نسبتاً کوچکتر هستند. شاخص ترین بخش خانه سه دری جبهه جنوب غربی است که از دو طرف به اتاقهای جانبی از طریق درهای تو در تو مرتبط می شود. علاوه بر این ستونها و سرستونها به همراه ایوانهای بخش اندرونی و بیرونی بنا از قسمتهای دارای اهمیت این منزل است. مصابح بکار رفته در ساخت بنا شامل خشت، آجر و سنگ و اندود گچ است.

خانه حائری

موقعیت فعلی منزل آیت الله حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی در مرکز بافت قدیم شهر قم که به محله حاج عسکرخان معروف است واقع شده و کوچه دسترس به آن همان کوچه آیت الله بروجردی یا تکیه آقا سید حسن است. در کوچه فوق علاوه بر خانه آیت الله حاج شیخ عبدالکریم منزل علمای طراز اول دیگر همچون آیت الله بروجردی و آیت الله گلپایگانی واقع است.   تاریخچه بنا با توجه به فرم ساختمانی، مصالح بکار رفته و کسب اطلاع از تولیت آن بنای ساختمان متعلق به دو نسل پیش و با قدمتی نزدیک به 120 سال متعلق به اواخر دوره قاجاریه می باشد.     مشخصات بنا ورودی بنا شامل سردری کوتاه با طاق قوسی به سبک رومی آجر است که از طریق پاگرد به حیاط مرکزی (میانسرا) ارتباط می یابد. کل مساحت بنا 479 مترمربع است که 360 متر آن زیربنا است. علاوه بر سرویسهای بهداشتی خانه در مجموع دارای 10 اتاق که 5تای آن نسبتاً بزرگند. یکی از بخشهای مهم خانه جبهه شرقی است که با بادگیری منفرد با فضای جانبی و زیرزمین مرتبط می باشد، به علاوه اتاقهای جبهه جنوبی با ستونهای سنگی شکیل ایوانش و حمام خزانه ای زیرزمین از قسمتهای با اهمیت این خانه می باشد. از شاخص ترین بخشهای این خانه بخش اندرونی است با یک حیاط کوچک و دو اتاق که محل زندگی آقا بوده و رضاخان پهلوی برای دیدن آقا بدانجا رفته بود.     نوع بهره برداری و خصوصیات بارز بنا طراحی بنا طبیعتاً مسکونی است لیکن با بستن داربست فلزی بر روی فضای حیاط مرکزی جهت انجام مراسم مذهبی (محرم) دارای کاربردی مذهبی بوده اما اخیراً تولیت درصدد تعمیرات اساسی و دادن کاربری مدرسه به آن می باشد. بادگیر منفرد بنا که به زیرزمین شاه نشین جبهه غربی مرتبط می باشد و ستونهای سنگی به همراه سرستونها و پایه ستونهای شکیل در ایوان جبهه جنوبی و درهای چوبی مشبک زیرزمینها از خصوصیات بارز بنا محسوب می گردد.

خانه یزدان پناه

ورودی بنا شامل سردری بلند با طاق شلجمی آجری چهار ترک با چهار ستون سنگی مدور با سرستون و پایه ستونهای حجاری شده و لب چینی هره سردر با کاشیهای کنگره ای و آجربری است که از طریق پاگرد و دالان جبهه شمال شرقی به ایوان شمالی و سپس به حیاط مرکزی (میانسرا) ارتباط می یابد کل مساحت بنا 5/884 متر مربع است که 928 متر مربع آن زیربنا است. علاوه بر سرویسهای بهداشتی این بنا دارای ده اتاق بوده که سه تا از اتاقهای جبهه جنوب غربی به همسایه مجاور در گذشته ها واگذار شده است. از مجموع هفت اتاقی که در حال حاضر باقی مانده سه اتاق آن نستباً بزرگ می باشد و شاخص ترین بخش خانه پنج دری جبهه غربی است، با چهار ستون گرد با شال ستون ساده و سرستونها و پایه ستونهای حجاری شده به علاوه سه دری های جبهه شمالی و جنوبی با ستونهای سنگی شکیل ایوانها و زیرزمینهای این دو جبهه از قسمتهای با اهمیت این خانه می باشد.       این خانه کاربر مسکونی خود را چون گذشته حفظ نموده است و دارای مالک خصوصی است.       تزیین به صورت جنبی شامل کار بر روی درهای چوبی و لب چینی هره پشت بام (رخ بام) و ستونها و پایه ستونهای حجاری شده و پنجره های مشبک آجری با لعاب فیروزه ای و ساده از جمله تزئینات بکار رفته در بنا می باشد.

برخی دیگر از خانه های تاریخی شهر قم عبارت اند از :

خانه سید باقر روحانی جنب مسجد گذر قلعه ؛ قاجاری ، خانه توکلی در خیابان طالقانی ؛ قاجاری ، منزل سید حاجی روحانی روبه روی مسجد امام صادق ( ع ) ؛ قاجاریه و منزل شاکری در خیابان طالقانی از دوره قاجاریه باقی مانده است